Wsparcie dla samorządowców i przedsiębiorców – ponad 1,8 mld euro na rozwój transgranicznej współpracy

Programy krajowe i regionalne to nie jedyne źródła finansowania unijnego. Z jakich innych programów mogą skorzystać wnioskodawcy?

To prawda, mamy także bardzo ciekawą ofertę dla tych, którzy chcieliby swoje pomysły rozwinąć w międzynarodowym partnerstwie np. program Interreg. W jego ofercie jest m.in. współpraca z Ukrainą, która ze względu na obecną sytuację jest dla nas szczególnie ważna. Interreg wspiera projekty współpracy ponad granicami. Przez co nie tylko sprzyja budowaniu więzi między krajami, ale także w realny sposób wpływa na rozwój gmin, miast i regionów. Tego typu współdziałanie wpływa na umocnienie poczucia wspólnoty regionalnej. Ponadto wzmacnia rozwój obszarów przygranicznych Polski. Można więc śmiało powiedzieć, że w tym przypadku granica nie dzieli, a łączy społeczności, które bezpośrednio ze sobą sąsiadują.

Wspomniał Pan o międzynarodowym partnerstwie. Co to w praktyce oznacza?

W każdym projekcie Interreg, oprócz partnera z Polski, jest potrzebny partner z zagranicy, aby zapewnić wspólną realizację projektu. W razie potrzeby nasi eksperci pomagają w znalezieniu odpowiedniego partnera. Doradzają, co zrobić, by sprostać wymaganiom danego programu podczas grupowych szkoleń i indywidualnych konsultacji. Dzięki projektom Interreg powstają sieci międzynarodowych partnerstw, które skupiają się na rozwiązywaniu lokalnych czy regionalnych wyzwań. Widać to bardzo dobrze na obszarze województwa śląskiego.

To już czwarta edycja programów Interreg, w której Polska uczestniczy. Jak podsumowałby Pan dotychczasowe efekty Interreg w województwie śląskim?

Województwo śląskie ze względu na swoje położenie korzystało przede wszystkim z programów z Czechami i ze Słowacją. Łączy nas bliskość geograficzna i kulturowa, a także jedność i determinacja w rozwoju naszych ojczyzn. Zwłaszcza w obecnych realiach – działań wojennych na wschodzie i ich konsekwencji – dostrzegamy jak nam do siebie blisko i jak silne więzi nas łączą. Widać to w naszej postawie i działaniach względem zagrożeń.

Środki programów 2014-2020 zagospodarowaliśmy maksymalnie. Współpraca była bardzo owocna i intensywna, także ta z podmiotami z innych krajów, w ramach szerszych partnerstw w skali europejskiej.

Działaliśmy na polu wielu dziedzin, takich jak: ochrona środowiska, transgraniczna mobilność, kultura i turystyka, edukacja, ochrona zdrowia, badania i rozwój, konkurencyjność przedsiębiorstw, zapobieganie katastrofom.

Mamy wiele przykładów wzorowego współdziałania, jak chociażby Żelazny szlak rowerowy z programu Czechy-Polska, realizowany przez polskie gminy Zebrzydowice, Godów i miasto Jastrzębie Zdrój oraz czeskie miasto Karvina i gminę Petrovice u Karviny. Powstała wspólna transgraniczna sieć rowerowa oraz transgraniczny Żelazny szlak rowerowy, w którym wykorzystano częściowo nasypy byłych linii kolejowych. Na liczącej 55 km trasie można korzystać również z gry terenowej, wykorzystującej GPS i połączonej z aplikacją mobilną. W programie Interreg Polska-Słowacja współpracowały szkoły sportowe ze Szczyrku i Bańskiej Bystrzycy. Uczniowie mogli wspólnie trenować oraz wziąć udział w kursach sędziowskich i instruktorskich, które umożliwiły im zdobycie kwalifikacji zawodowych. Przy okazji szkoły wyposażyły swoje hale sportowe, siłownie i zakupiły sprzęt narciarski.

W tym programie koncentrujemy się też na naszych ukochanych polskich górach. Z dumą opowiadam często o zrealizowanych przedsięwzięciach związanych z tematyką gór. Dzięki wieloletniej współpracy polskich i słowackich samorządów powstał na przykład transgraniczny Szlak Wokół Tatr. To ciesząca się stale rosnącą popularnością pętla z trasami rowerowymi, narciarskimi, ścieżkami edukacyjnymi i biegowymi. Można z nich korzystać o każdej porze roku. Docelowo będzie liczyć 250 km.

Innym przykładem współpracy jest LUMAT – projektu z programu Interreg Europa Środkowa. Partnerzy tego przedsięwzięcia zajęli się problematyką gospodarowania gruntami miejskimi, w tym poprzemysłowymi. Dzięki międzynarodowej współpracy w Rudzie Śląskiej przemieniono pocynkową hałdę w przestrzeń rekreacyjną. Stała się ona atrakcyjnym punktem na mapie miasta.

Na uwagę zasługują też tzw. małe projekty, z dofinansowaniem od kilku do kilkudziesięciu tys. euro, w których wspieramy kontakty społeczności lokalnych. Finansujemy wydarzenia społeczno-kulturalne, takie jak warsztaty artystyczne, imprezy sportowe, festyny czy też obozy młodzieżowe. Służą one poprawie zaufania, budowaniu więzi z sąsiadem z zagranicy czy eliminowaniu wzajemnych uprzedzeń. Realizacje tzw. funduszy małych projektów powierzyliśmy euroregionom. Współpraca samorządów skupionych w ramach euroregionów ma ogromne znaczenie nie tylko dla integracji obszarów przygranicznych, ale także dla stymulowania rozwoju społeczno-gospodarczego tych terenów. Na południowym pograniczu Polski widać to szczególnie dobrze. Małe projekty w okresie 2014-2020 cieszyły się dużym zainteresowaniem mieszkańców pogranicza i odwiedzających je turystów. Ratownicy górscy z Grupy Beskidzkiej GOPR i Pogotowia Górskiego ze Słowacji wspólnie realizowali z kolei działania ratownicze i szkoleniowo-edukacyjne. Przykładem mogą być też polsko-czeskie warsztaty taneczne dla dzieci i młodzieży z zespołu tanecznego ,,Skaza” z Raciborza i artystycznej szkoły z Hlucina. Próby z muzyką na żywo, sceną na wodzie i spektakl finałowy były dla nich niezapomniany przeżyciem.

Jak będzie wyglądała nowa perspektywa Interreg 2021-2027?

W programach Interreg z udziałem Polski do dyspozycji jest ponad 1,8 mld euro środków UE. Współpracujemy ze wszystkimi sąsiadami, prócz Rosji i Białorusi. Dla organizacji ze Śląska do dyspozycji jest nadal program ze Słowacją, program z Czechami, a także programy: Region Morza Bałtyckiego, Europa Środkowa i Interreg Europa.

Kto może otrzymać wsparcie?

Dotacje przeznaczamy dla m.in. samorządów, placówek medycznych, małych i średnich przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych, instytucji badawczych, szkół wyższych.

Programy Interreg wystartowały najwcześniej ze wszystkich programów polityki spójności w Polsce. Mamy już pierwsze nabory za sobą. Jakie jest zainteresowanie?

Obserwujemy bardzo duże zainteresowanie projektodawców. W marcu zakończyły się pierwsze konkursy w programie Polska-Słowacja w obszarach: klimat, bioróżnorodność i infrastruktura drogowa. Wpłynęło 51 wniosków, w tym dziewięć złożyli wnioskodawcy ze Śląska. Projektodawcy ubiegają się w sumie o prawie 63 mln euro środków UE. To znacznie powyżej kwot zaplanowanych w poszczególnych konkursach. Przed nami ocena i wybór najlepszych projektów.

W programie z Czechami zakończył się konkurs na projekty w zakresie modernizacji transgranicznych mostów drogowych. Ponadto dobiegł końca pierwszy etap przyjmowania propozycji projektowych dotyczących współpracy instytucji i mieszkańców oraz w zakresie zintegrowanego systemu ratownictwa. Mamy łącznie do oceny 29 wniosków, na kwotę ponad 12 mln euro środków UE.

A jak to zainteresowanie wygląda w programach transnarodowych i międzyregionalnym? Przypomnijmy, że w nich powstają większe partnerstwa projektowe, liczące nawet po kilkunastu partnerów.

W 2022 r. komitety monitorujące podjęły decyzje o przyznaniu dofinansowania dla projektów z programów Region Morza Bałtyckiego (48 projektów), w których z województwa śląskiego bierze udział czterech partnerów. Ich dofinansowanie wyniesie w sumie ponad 270 tysięcy euro. W programie Europa Środkowa (53 projekty) ze śląskiego uczestniczy 8 partnerów. Kwota dofinansowania to 1,3 mln euro z EFRR. Z kolei w programie Interreg Europa (72 projekty) ze Śląska mamy 2 partnerów, dofinasowanie z EFRR wynosi ponad 270 tys. euro.

Ponadto w programie Region Morza Bałtyckiego zakończył się już drugi nabór, w którym złożono 139 wniosków na kwotę 257,8 mln euro.

Projekty programów transnarodowych i międzyregionalnego Interreg pozwalają wykorzystać potencjał i wiedzę wielu instytucji z różnych krajów i sektorów dla przygotowania konkretnych rozwiązań. Wyzwania dotyczące m.in. innowacji, ochrony środowiska, odporności na zmiany klimatu, efektywności energetycznej, dostępności, zarządzania, z którymi trudno zmierzyć się samodzielnie, na szczeblu lokalnym, regionalnym czy krajowym, w projektach znajdują skuteczną odpowiedź. Rezultatem działań podejmowanych z partnerami zagranicznymi są wytyczne, a także inwestycje małej skali testujące skuteczność nowych metod. Projekty Interreg zmieniają także administrację publiczną, zwiększając jej umiejętności w projektowaniu nowoczesnych usług dostosowanych do zmieniających się potrzeb obywatel – na znaczeniu zyskuje współtworzenie tych nowych rozwiązań wspólnie z ich odbiorcami.

Czy obecnie trwają konkursy, w których mogłyby wystartować podmioty ze Śląska?

Tak, w programie Czechy-Polska do maja jest otwarty nabór dotyczący turystyki, a do sierpnia dotyczące kolei i infrastruktury drogowej. W przypadku tego programu wnioskodawcy najpierw składają propozycje projektów do konsultacji, a następnie wnioski o dofinansowanie projektów. Lada moment kolejne nabory w programie polsko-słowackim – z zakresu turystyki i kultury, elektromobilności, współpracy instytucji. W drugiej połowie 2023 r. planowane są pierwsze nabory małych projektów w programach Polska-Słowacja i Czechy-Polska.

Ponadto do 9 czerwca można składać wnioski w programie Interreg Europa we wszystkich obszarach programu. Natomiast do 17 maja w programie Europa Środkowa trwa nabór na projekty w takich tematach jak: innowacje, ochrona środowiska i zmiany klimatu, transport, poprawa zarządzania współpracą.

Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie interreg.gov.pl. 

Liczę na pomysłowość i inicjatywę wnioskodawców ze Śląska. Wykorzystujcie możliwości, które daje Interreg. Zapraszamy do ubiegania się o dotacje!