Rekordowe ponad 5,1 mld euro dla województwa śląskiego

Śląsk ma szczególne znaczenie na mapie rozwoju gospodarczego naszego kraju. To wyjątkowe znaczenie Śląska wybrzmiewa w rządowych dokumentach strategicznych, jak Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 i Programie dla Śląska. W ten sposób prowadzimy stopniową zmianę profilu gospodarczego regionu, tak aby obok tradycyjnych sektorów gospodarki z którymi jest on kojarzony, jak górnictwo i przemysł ciężki, powstawały i rozwijały się zaawansowane technologicznie przedsięwzięcia.

Rosyjska inwazja na Ukrainę unaoczniła całemu światu, jak bardzo potrzebna jest niezależność energetyczna i dywersyfikacja źródeł dostaw energii. Polska od lat działała w tym kierunku, czego przykładem jest budowa gazoportu w Świnoujściu, gazociągu Baltic Pipe. To dowód końca uzależnienia Polski od dostaw gazu ze Wschodu. Ponadto, poprzez inwestycje w odnawialne źródła energii, w jeszcze większym stopniu chcemy uniezależnić naszą gospodarkę od energetyki związanej bezpośrednio z importem gazu i paliw.

Mierzymy się z wyzwaniami związanymi z polityką klimatyczną Unii Europejskiej oraz zmianami gospodarczymi zachodzącymi na świecie. Naszym celem jest przeprowadzenie transformacji energetycznej, która nie tylko zwiększy poszanowanie dla środowiska i klimatu, ale także pobudzi gospodarkę, krajowy przemysł i wyzwoli innowacyjność.

Śląsk został postawiony przed koniecznością przejścia przez bezprecedensową transformację energetyczną z gospodarki opartej na węglu na gospodarkę neutralną klimatycznie. Śląsk to największy w Europie czynny region górniczy. Polska zamierza korzystać z węgla tak długo, jak to będzie możliwe, w ramach planów zatwierdzonych z Unią Europejską i uzgodnionych ze związkami zawodowymi, w ramach umowy społecznej. Niezmiennie od lat dokładamy starań, aby transformacja regionu przebiegała w dialogu, akceptowanym przez społeczeństwo Śląska i zapewniała sprawiedliwe warunki przemian.

Dzięki unijnym środkom Śląsk będzie stopniowo odchodził od wydobycia węgla i spalania tego surowca. Ale będzie się to odbywać przy szczególnym wsparciu i tworzeniu specjalnych programów pomocy właśnie dla tego regionu.

Kluczowa rola województwa śląskiego znalazła wyraz przy podziale Funduszy Europejskich. Do regionu trafi z programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 ponad 5,1 mld euro. Czyni to Śląsk największym beneficjentem spośród wszystkich programów regionalnych w Polsce i w całej Unii Europejskiej.

Były obiektywne przesłanki ku temu, aby właśnie na Śląsk skierować tak duży strumień pieniędzy. Z perspektywy krajowej patrzymy na region jako na przemysłowe serce kraju. Śląsk może poszczycić się dużym potencjałem – inżynierskim, projektowym, technicznym, technologicznym, a także tym związanym z działalnością śląskich uczelni. Śląsk to miliony ludzi przygotowanych do tego, żeby rozwijać nowoczesne gałęzie przemysłu. Takiej energii nie można zmarnować. Trzeba ją wykorzystać także w transformacji profilu gospodarczego czy poprawie jakości środowiska.

Pieniądze dla Śląska to m.in. 2,1 mld euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Będą one przeznaczone na wiele projektów infrastrukturalnych obejmujących m.in. rozbudowę i modernizację dróg i transportu kolejowego, zrównoważoną mobilność miejską, zwiększenie efektywności energetycznej budynków, rozwój odnawialnych źródeł energii, rekultywację terenów zdegradowanych, adaptację do zmian klimatu. Ponadto środki zainwestowane zostaną w zwiększenie konkurencyjności MŚP, działania badawczo-rozwojowe, a także wsparcie infrastruktury edukacyjnej i ochrony zdrowia.

Ponad 800 mln euro z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus przeznaczymy na m.in.: wsparcie rynku pracy, usługi społeczne i zdrowotne, edukację przedszkolną, szkolną i zawodową oraz aktywizację społeczności lokalnych.

W Kontrakcie Programowym dla województwa śląskiego podpisanym między rządem, a zarządem województwa przygotowaliśmy 58 bardzo konkretnych działań priorytetowych, które będą finansowane z programu regionalnego. Są wśród nich zakup zeroemisyjnego taboru kolejowego i zagospodarowanie Jeziora Żywieckiego. Będziemy także wspierać: adaptację zabytkowych budynków Muzeum Śląskiego, utworzenie Centrum Innowacyjnej Dydaktyki Medycznej w Zabrzu, Centrum Biotechnologii i Bioróżnorodności Uniwersytetu Śląskiego, dzielnicy nowych technologii w Katowicach, tyskiego Hubu Zielonej Gospodarki czy IT Hubu w Gliwicach. Nie jest to zamknięta lista i niebawem spodziewamy się na niej kolejnych przedsięwzięć.

Podejmujemy się również ogromnego wyzwania społeczno-gospodarczego związanego z dokonującą się transformacją energetyczną. Stąd też Śląsk jest głównym beneficjentem nowego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST). Region otrzyma z funduszu ponad 2,1 mld euro do wykorzystania na działania, które złagodzą skutki przemian. Żaden inny region węglowy w Unii Europejskiej nie otrzymał tak dużego wsparcia z FST. Środki przeznaczymy na rozwój działalności małych i średnich przedsiębiorstw, tworzenie nowych miejsc pracy, infrastrukturę kształcenia zawodowego, zwiększanie kompetencji zawodowych mieszkańców regionu, rekultywację terenów pogórniczych. Pieniądze zasilą także powstawanie nowych źródeł energii odnawialnej, poprawę efektywności energetycznej oraz rozwój Gospodarki Obiegu Zamkniętego.

Mimo że FST wdrażany będzie na poziomie regionalnym, to jako rząd chcemy aktywnie uczestniczyć w tym procesie, pomagając samorządom tam, gdzie to możliwe. Chcemy w ten sposób odciążyć samorządy i wesprzeć je finansowo również środkami budżetu państwa, ponieważ kwestie sprawiedliwej transformacji traktujemy priorytetowo.

Środki z FST muszą zostać stosunkowo szybko zakontraktowane, co wynika to z faktu, że ponad połowa z nich pochodzi z instrumentu The Next Generation EU (NGEU), którego wydatkowanie trwa do końca 2026 r. W odpowiedzi na pojawiające się obawy w dyskusji publicznej, czy uda się to przeprowadzić w wyznaczonym terminie, chcemy podkreślić, że poza skupieniem się na efektywnym wdrażaniu środków, aktualnie weryfikujemy także wykonalność szeregu rozwiązań mitygujących. Ich zakres rozciąga się od zwiększenia elastyczności wydatkowania środków FST do podwyższenia poziomu dofinansowania. Cały czas podkreślamy również zasadność i korzyści z wydłużenia terminu wydatkowania środków NGEU do końca 2029 roku, czyli analogicznie jak dla innych środków polityki spójności. Dzięki aktywności Polski budowana jest koalicja Państw Członkowskich UE popierających tę inicjatywę, w skład której wchodzą m.in. Republika Czeska, Bułgaria, Węgry, Estonia, Rumunia, Grecja.

Transformację województwa śląskiego będziemy także wspierać środkami finansowanymi z budżetu państwa. W tym celu rząd powołał Fundusz Transformacji Województwa Śląskiego, który będzie przeciwdziałać negatywnym skutkom wygaszania działalności gospodarczej, w tym działalności wydobywczej węgla kamiennego.

Fundusz będzie realizować część zapisów umowy społecznej z 2021 r. dotyczącej transformacji sektora górnictwa w województwie śląskim, w tym m.in. zasady i tempo wygaszania polskich kopalń węgla kamiennego w perspektywie 2049 r. oraz gwarancje zatrudnienia i osłon socjalnych dla górników. Dzięki takim rozwiązaniom będzie można uruchomić środki do budowania innowacyjnych sektorów gospodarki. Fundusz pomoże też w utrzymaniu i tworzeniu miejsc pracy.

Warto też podkreślić, że województwo śląskie będzie, tak jak i w poprzednich perspektywach finansowych, znaczącym beneficjentem inwestycji finansowanych z programów krajowych. Myślimy tu szczególnie o takich obszarach jak: transport, energetyka, środowisko. Liczymy na aktywność śląskich podmiotów w aplikowaniu po środki programów krajowych przeznaczonych na rozwój przedsiębiorczości, innowacji, badań i edukacji.

Województwo śląskie otrzymało wielką szansę na transformację, rozwój i poprawę życia swoich mieszkańców. Aby to osiągnąć, potrzebna jest dobra współpraca wszystkich szczebli administracji z reprezentantami różnych sektorów gospodarki oraz jeszcze szersze włączenie w ten proces mieszkańców regionu.

Samorządy lokalne są i nadal będą dla resortu funduszy i polityki regionalnej strategicznym partnerem w działaniach służących poprawie warunków życia mieszkańców Śląska. W ten sposób możemy skutecznie wdrażać programy, które są dla rozwoju Śląska absolutnie niezbędne.