Pięć najlepszych biografii walczy o Juliusza

Uznanie Kapituły – obradującej w składzie: Anna Cieplak, Agata Passent, Ewa Niewiadomska, Tadeusz Sławek, Zbigniew Kadłubek (przewodniczący), Jan Baron (sekretarz) – zdobyły książki:

Karolina Dzimira-Zarzycka, Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2022.
Wojciech Orliński, Kopernik. Rewolucje, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2022.
Krzysztof Siwczyk, Sygnał w zenicie, Wydawnictwo Austeria, Kraków – Budapeszt – Syrakuzy 2022.
Rusłan Szoszyn, Lodołamaczka. Swiatłana Cichanouska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022.
Krzysztof Umiński, Trzy tłumaczki, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2022.

- "Juliusz" już cieszy się ogólnopolską renomą nagrody wybitnej, szanowanej zarówno przez środowisko literackie, jak Czytelników i Czytelniczki - podkreśla Aleksandra Klich dyrektorka Powiatowej i Miejskiej Biblioteki w Rybniku. - Wybrane w tym roku przez jurorów książki-finalistki potwierdzają, że opinia ta jest w pełni zasłużona. "Juliusz" pokazuje nowe trendy w biografii, wyznacza kierunki, pokazuje jak różna może być biografia, i formalnie, i tematycznie. W rybnickiej bibliotece rośnie zbiór biografii. Nadesłane w tym roku cieszą się wielką popularnością wśród naszych Czytelniczek i Czytelników. Rybnik kocha czytać biografie – przekonuje A. Klich.

Zwycięzcę, który otrzyma 50 tys. zł nagrody i okolicznościową statuetkę, poznamy 21 października, podczas uroczystej gali, której będzie towarzyszył koncert Katarzyny Groniec.

Nagroda Literacka „Juliusz” została przyznana po raz pierwszy w 2016 roku. Od 2019 roku przyznawana jest za najlepszą biografię napisaną i wydaną po polsku w roku poprzednim. Ogólnopolska nagroda na najlepszą biografię powstała w Rybniku na kanwie jednego z najstarszych wydarzeń literackich w Polsce czyli Rybnickich Dni Literatury. Nagroda po 7 edycjach stała się rozpoznawalną marką i na stałe wpisała Rybnik na mapę miast, dla których rozwój i promowanie czytelnictwa są ważne.

Dotychczasowi laureaci Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”:

2016 – Małgorzata Czyńska „Kobro. Skok w przestrzeń”
2017 – Monika Muskała „Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia”
2018 – Robert Rybicki „Dar Meneli”
2019 – Aleksander Kaczorowski „Ota Pavel. Pod powierzchnią”
2020 – Agnieszka Dauksza „Jaremianka. Biografia”
2021 – Marta Grzywacz „Nasza pani z Ravensbrück”
2022 – Artur Domosławski „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”

Każdego roku nagrodzie towarzyszą dodatkowe przedsięwzięcia promujące czytelnictwo - spotkania autorskie, wykłady, prelekcje, od 2020 r. wspólnie z Wysokimi Obcasami organizowany jest konkurs na Herstorię, w zeszłym roku za sprawą gry terenowej mogliśmy poznać biografię patrona nagrody - Juliusza Rogera.

W tym roku konkursowi dodatkowo będzie towarzyszył Tydzień z "Juliuszem" czyli warsztaty pisania, spektakle i koncerty. Oprócz spotkań z autorkami i autorami nominowanych książek, zapraszamy w październiku m.in. na spotkania z Katarzyną Kubisiowską, autorką bestsellerowej biografii Kory oraz warsztaty kreatywnego pisania z Martą Grzywacz - laureatką "Juliusza" oraz Dariuszem Kortko - autorem m.in. biografii Macieja Berbeki, czy Jerzego Kukuczki.

Poniżej tekst Kapituły Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” - Zbigniew Kadłubek i Jan Baron (sekretarz Kapituły):

Zwycięstwo biografii. Górnośląska Nagroda Literacka „Juliusz” 2023

Portugalski pisarz światowej sławy José Saramago tłumaczy w swej przedziwnej książce zatytułowanej O malarstwie i kaligrafii: „Upieram się przy tym, że wszystko jest biografią. Wszystko jest przeżytym życiem, namalowanym, zapisanym – życiem, malowaniem, pisaniem – przeżyciem, zapisaniem, namalowaniem”. Jeśli naprawdę jest tak, że wszystko jest częścią jednostkowej albo wspólnej, wszechwspólnej biografii, to musimy wziąć pod uwagę, iż prędzej czy później pojawią się biografie jesionów i lip, gepardów i skowronków, opuszczonych miejsc, ulic i domów lub rzek.

Na konkurs tegoroczny Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” nadesłano na przykład Jana Polewki Dom pod wiecznym piórem, czyli biografię budynku przy ulicy Krupniczej w Warszawie, Domu Literatów, gdzie kłócono się o fragmenty poezji i pisano ciekawą prozę. Sensem właśnie takiej biografii jest próba opisu środowiska relacyjnego, twórczości, nieuchwytnych strzępów wyobraźni przychodzących do Domu Literatów autorek i autorów. Wprawdzie książka profesora Andrzeja Chwalby wyszła w roku 2023, a zatem nie możemy jej jeszcze wziąć pod uwagę, ale myślę tutaj również o tej przepięknej monografii Wisła. Biografia rzeki. A zatem nie na próżno polska biografistyka poszerza wciąż przedmiot i spektrum. Jest to niezwykłe, ale nasza kapituła dyskutowała już o tych sprawach rok temu, dwa lata temu.

Na konkurs tegoroczny nadesłano 40 biografii. Kapituła w składzie: Anna Cieplak, Agata Passent, Ewa Niewiadomska, Tadeusz Sławek, Zbigniew Kadłubek (przewodniczący), Jan Baron (sekretarz), podczas posiedzenia 21 kwietnia burzliwie obradowała, nie kłóciła się, proponowała, reklamowała swoje wybory książkowe i zgadzała się z takim prostym przesłaniem, że biografia to nie jest opowieść o jakimś człowieku od narodzin do śmierci. Właściwie nie jest to nowatorskie, ponieważ już w starożytności Plutarch, gdy pisał swoje biografie równoległe, prawdopodobnie był przeświadczony o tym, że każda biografia to równoleżnik czasów, społeczeństwa, technologii, zarządzania, a także tego, co zwiemy losem.

Każda jurorka i każdy juror przedstawili pięć swoich typów albo po prostu ulubionych książek. Rozpoczęła się dyskusja i w pierwszej chwili wydawało się, że nic z tego nie będzie. No, bo jak porównać biografię Churchilla Niny Smolar i żywopisanie Krzysztofa Siwczyka? Jak spotkać ze sobą gigantyczne dzieło Wojciecha Orlińskiego poświęcone Kopernikowi (nawiasem mówiąc właśnie w Roku Kopernikańskim) z Lodołomaczką Rusłana Soszyna, gdzie jest mowa o odważnej kobiecie, osobie żyjącej, walczącej, niepokonanej? Osobie, która jest również częścią naszej biografii, gdyż na różne sposoby uczestniczymy w walce białoruskiej aktywistki.

Jak porównać Magdy Jaros Ty pieronie. Biografię Franciszka Pieczki – książkę, która nie spełnia różnych biograficznych kryteriów, ale przybliża postać aktora i Górnoślązaka – z Trzema tłumaczkami Umińskiego, gdzie mowa jest między innymi o Joannie Guze, która jest jak gdyby bramą jako translatorka do bogactwa literatury francuskiej?

Koniec końców – jak porównać Żonglera, biografię Romain Gary’ego, Agaty Tuszyńskiej z Samotnicą Karoliny Dzimiry-Zarzyckiej? Maria Dulębianka jako bohaterka tej ostatnio wymienionej biografii była kobietą zaangażowaną w różne procesy społeczne, feministką, przyjaciółką Marii Konopnickiej, malarką, niesłusznie zapomnianą.

Wielu czytelniczkom i czytelnikom spodobała się też bardzo biografia wydana w zeszłym roku w Krakowie przez wydawnictwo Znak poświęcona ojcu Witkacego. Natalia Budzyńska, autorka, przedstawia, rzekło by się, entuzjastycznie przygody życiowe Stanisława Witkiewicza, chyba jednego z najmocniejszych malarzy, krytyków sztuki i pisarza, pochodzącego z Litwy. Mamy tutaj cierpienie wygnańca, człowieka zakorzenionego w Zakopanem i Podhalu. I pytanie, co miał wspólnego Stanisław Witkiewicz z Józefem Piłsudskim? Ale to jest w książce i w tej chwili nie będziemy niczego zdradzać.

Nominowana piątka: Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki Karoliny Dzimiry-Zarzyckiej (Wydawnictwo Marginesy), Kopernik. Rewolucje Wojciecha Orlińskiego (Wydawnictwo Agora), Sygnał w zenicie Krzysztofa Siwczyka (Wydawnictwo Austeria), Lodołamaczka. Swiatłana Cichanouska Rusłana Szoszyna (Wydawnictwo Literackie), Trzy tłumaczki Krzysztofa Umińskiego (Wydawnictwo Marginesy) – to nie owoc negocjacji, ale wręcz magicznego przyzwolenia całej Kapituły na to, że wybraliśmy różnorodność, różne przestrzenie, różnych ludzi. I tym samym daliśmy jak gdyby esencję wszystkich nadesłanych na Juliusza prac biograficznych. Dlatego bardzo ucieszyłby się Julius Roger (medyk, tłumacz Horacego, aktywista społeczny, zbieracz śląskich pieśni, entomolog, ornitolog), człowiek zainteresowany wszelkim formami życia, biosem holistycznym, że w wyborach Kapituły pojawiły się książki biograficzne, których chciałby on sam. To nie przesada, ale poczuliśmy, że Julius Roger jest jednym z członków Kapituły, który nam ciągle coś podpowiada.

Wczesną jesienią – 21 października – członkinie i członkowie Kapituły dalej będą debatować nad wyborem jednej jedynej biografii zwyciężczyni. Chociaż wygrały wszystkie biografie – bo życie zawsze zwycięża.