Literacki Juliusz. Pięć książek z nominacjami

Kochamy czytać biografie. One uspokajają, pokazują, że nie byliśmy pierwsi z naszymi traumami, lękami, radościami. Byli ludzie, którzy przeżywali to wszystko przed nami. Czytając biografie, uczymy się świadomie radzić sobie, z tym co w naszym życiu piękne, radosne, ale także tym co przynosi smutek i rozpacz.

W gorącą czerwcową sobotę 15 czerwca zjechali do Rybnika z całej Polski jurorzy i jurorki Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” – nagrody za biografię roku: tłumaczka i biografistka Anna Arno, krytyczka literacka prof. Bernadetta Darska, Ewa Niewiadomska, redaktorka Radia Katowice, dziennikarka Agata Passent i profesorowie: Tadeusz Sławek i Zbigniew Kadłubek.

Ta wręczana od 9 lat nagroda fundowana przez prezydenta Rybnika i towarzyszące jej spotkania, warsztaty i spektakle w ramach Rybnickich Dni Literatury spowodowała, że niezwykle popularny wśród czytelniczek i czytelników gatunek literacki zyskał większą uwagę krytyków. Dzięki temu Rybnik dołączył do miast „literackich” takich jak Sopot, Warszawa, Kraków, Wrocław, Gdynia, Łódź, czy Wisła – czyli tych, w których odbywają się prestiżowe festiwale i konkursy. To ostatnie miasto i odbywający się w nim Festiwal Słowa im. Jerzego Pilcha „Granatowe Góry” są zresztą partnerem rybnickiego „Juliusza”.

Jurorki i jurorzy mieli w tym roku nie lada zadanie. Nie było łatwo wybrać z zakwalifikowanych do konkursu 45 książek pięciu najlepszych. Najpierw wybrali 15, a po dwóch godzinach dyskusji, zdecydowali się nominować do finału pięć:

Beata Dżon, Michał Olszewski, Ptaki krzyczą nieustannie. Historia Gunthera Niethammera, esesmana i ornitologa z Auschwitz, Wydawnictwo Czarne,
Aleksander Kaczorowski, Babel. Człowiek bez losu, Wydawnictwo Czarne,
Dorota Karaś, Marek Sterlingow, Urban. Biografia, Wydawnictwo Znak,
Anna Kaszuba-Dębska, Przybyszewska/Pająkówna. Głuchy krzyk. Portret podwójny, Wydawnictwo Marginesy,
Rafał Księżyk, Śnialnia. Śląski underground, Wydawnictwo Literackie.

- Wśród nominowanych książek jest wspaniała, klasyczna biografia autorstwa laureata Juliusza z 2019 roku – Aleksandra Kaczorowskiego, ale i biografia zbiorowa grupy artystów z Katowic. Jest trzymająca w napięciu od pierwszej do ostatniej kartki biografia Urbana, który ciągle budzi gorące emocje i dzieli Polaków. Jest również wstrząsająca podwójna historia partnerki i córki młodopolskiej „gwiazdy” Stanisława Przybyszewskiego. Jest w końcu opowieść o banalnym złu, czyli historia ornitologa z Auchwitz – mówi dziennikarka, dyrektorka rybnickiej Biblioteki Aleksandra Klich, sekretarzyni i jurorka „Juliusza”. - Jeśli ktoś mnie pyta, czy biografie są aktualne, odpowiadam, że tegoroczne nominacje są tego najlepszym dowodem. Biografia Babla Kaczorowskiego wiele tłumaczy jeśli nie rozumiemy, skąd bierze się rosyjska agresja, Niethammera – jak budzi się zło w zwykłych ludziach. Jedna i druga książka są niezwykle aktualne w kontekście tego, co dzieje się za naszą wschodnią granicą. Podwójna biografia Pająkówny i Przybyszewskiej przywraca głos ofiarom przemocy, a „Urban” to historia Polski ostatnich prawie stu lat, a szczególnie PRL-u, z którego długo się nie wyzwolimy. No i „Śnialnia” – dowód, że w każdych czasach ludzie szukają miejsc, w których można się schronić. I im się to udaje - dodaje.

Nagroda Literacka „Juliusz” została przyznana po raz pierwszy w 2016 roku. Od 2019 roku przyznawana jest za najlepszą biografię napisaną i wydaną po polsku w roku poprzednim. Ogólnopolska nagroda na najlepszą biografię powstała w Rybniku na kanwie jednego z najstarszych wydarzeń literackich w Polsce czyli Rybnickich Dni Literatury. Nagroda po 8 edycjach stała się rozpoznawalną marką i na stałe wpisała Rybnik na mapę miast, dla których rozwój i promowanie czytelnictwa są ważne.

Dotychczasowi laureaci Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”:

2016 – Małgorzata Czyńska „Kobro. Skok w przestrzeń”
2017 – Monika Muskała „Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia”
2018 – Robert Rybicki „Dar Meneli”
2019 – Aleksander Kaczorowski „Ota Pavel. Pod powierzchnią”
2020 – Agnieszka Dauksza „Jaremianka. Biografia”
2021 – Marta Grzywacz „Nasza pani z Ravensbrück”
2022 – Artur Domosławski „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”
2023 - Wojciech Orliński „Kopernik. Rewolucje”

12 października podczas gali w Teatrze Ziemi Rybnickiej dowiemy się, kto napisał najlepszą biografię 2023 roku. Laureat otrzyma 50 tys. złotych. Konkurs jest częścią Rybnickich Dni Literatury, a towarzyszą mu wystawy, spektakle teatralne, spotkania z pisarkami i pisarzami oraz warsztaty. Jest to również okazja do spotkań dla najmłodszych, dzięki wydarzeniu „Literatura i medycyna” dofinansowanemu w ramach projektu Narodowego Centrum Kultury. Juliusz Roger, patron konkursu, był lekarzem, tłumaczem, etnologiem, zbieraczem pieśni śląskich, tłumaczem, ekologiem, entomologiem i działaczem społecznym. Przyjechał z Niemiec na Śląsk w 1847 roku, żeby pomóc walczyć z epidemią dżumy, która dziesiątkowała rybnickie i raciborskie wioski. Zainicjował budowę kilku szpitali, w tym w Rybniku. Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach na polowaniu w rudzkich lasach.

Wszystkie nominowane książki można wypożyczyć z rybnickiej Biblioteki i kupić w Księgarni Orbita na rybnickim Rynku.