Badają, poznają, chronią

Przyroda w Polsce, podobnie jak na całym świecie, jest zagrożona. Słyszymy te słowa tak często, że tracą dla nas znaczenie, wydają się takie banalne. Nie zmienia to jednak faktu, że są prawdziwe.

"W alarmującym tempie znikają gatunki i fragmenty ekosystemów (np. Polska w ostatnich 150 latach utraciła około 40 gatunków roślin naczyniowych). Dążąc do ochrony przyrody stosujemy obecnie różne metody. Nie w każdym przypadku jedynym i najlepszym sposobem ochrony jest pozostawienie przyrody samej sobie. Częstokroć, kiedy robiono tak w przeszłości, kończyło się to degradacją a nawet zanikiem chronionych zbiorowisk czy gatunków. Dobrym przykładem są tu zbiorowiska półnaturalne (łąki i murawy), które – po zaprzestaniu użytkowania – zarastają drzewami i krzewami. W związku z tym ochrona takich zbiorowisk polega na wypasie lub wykaszaniu a nie na pozostawieniu odłogiem. Takie (i inne) zabiegi, które służą przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom lub przywracaniu właściwego stanu siedliskom i gatunkom – nazywamy zabiegami czynnej ochrony przyrody. Czasem wystarczające jest jednorazowe działanie (np. zasypanie rowu melioracyjnego). Najczęściej jednak niezbędne są działania systematyczne (np. wykaszanie czy odsłanianie). W każdym przypadku dobór metody powinien być poprzedzony dokładnym rozpoznaniem biologii gatunków oraz właściwości ekosystemów i siedlisk. Niezbędne są również badania naukowe i monitoring, w celu oceny skuteczności podjętych działań i ich ewentualnej modyfikacji oraz wykorzystania zdobytej wiedzy w innych przypadkach" - wyjaśniają inicjatorzy nowego projektu edukacyjnego z Pracowni Edukacji Żywej.

Niestety, świadomość potrzeby stosowania czynnej ochrony przyrody jest w społeczeństwie bardzo niewielka. Z tego powodu fundacja Pracownia Edukacji Żywej oraz Nadleśnictwo Rybnik rozpoczęły jesienią 2014 roku realizację projektu „Badamy, poznajemy, chronimy. Program edukacyjny na rzecz czynnej ochrony przyrody w lasach Nadleśnictwa Rybnik w latach 2014/2015”, współfinansowanego przez WFOŚiGW w Katowicach oraz Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny oraz Miasta Żory. Pięć grup młodzieży gimnazjalnej z Czerwionki-Leszczyny (z Zespołu Szkół nr 2, Zespołu Szkół nr 3 i Gimnazjum nr 6) i Żor (z Zespołu Szkół nr 8) przy pomocy ekologów z Pracowni Edukacji Żywej i leśników z Nadleśnictwa Rybnik) przez rok, od jesieni 2014 do jesieni 2015 roku będzie przeprowadzać badania wyłączonych z użytkowania fragmentów lasów. „Wyniki ich badań – mamy nadzieję – przyczynią się do ochrony przyrody w woj. śląskim. Projekty badawcze obejmują m.in. obserwacje miejsca występowania bobrów i ich wpływu na środowisko, stanu populacji 3 gatunków żywców (Dentaria sp.) i przylaszczki (Hepatica nobilis) w uroczysku Głębokie Doły, badania zbiorowiska świetlistej dąbrowy czy liczenie dziuplastych drzew. Młodzież do tych badań i obserwacji została odpowiednio przygotowana podczas kilku warsztatów terenowych i stacjonarnych, na których dowiedziała się, na czym polega ochrona przyrody (w szczególności – ochrona czynna), jakimi metodami się posługuje, jak funkcjonuje ekosystem lasu, na czym polega hodowla lasu, w jaki sposób należy prowadzić badania naukowe” - wyjaśniają inicjatorzy akcji.

Wyniki trwających rok badań i obserwacji zostaną przedstawione jesienią 2015 roku na konferencji podsumowującej projekt. Wtedy też przedstawione zostaną propozycje działań ochronnych wypracowane przez młodzież, naukowców i leśników w badanych fragmentach lasu.

W ramach programu „Badamy, poznajemy, chronimy”, prócz realizacji projektów badawczych, kilkadziesiąt grup dzieci i młodzieży (m.in. z gmin Czerwionka-Leszczyny i Żory) bierze udział w zajęciach terenowych. Celem warsztatów odbywających się w lesie położonym najbliżej szkoły jest nie tylko zapoznanie ich uczestników z funkcjonowaniem lasu i podstawami nowoczesnej jego ochrony, ale przede wszystkim - pokazanie piękna i wartości najbliższej przyrody.

Dodatkową atrakcją jest konkurs, do którego mogą przystąpić wszyscy uczestnicy zajęć terenowych. Wystarczy, że – korzystając z informacji uzyskanych od edukatorów PEŻ oraz Nadleśnictwa Rybnik – zaproponują działania chroniące w sposób aktywny najbliższy im fragment przyrody. Autorzy najlepszych prac otrzymają nagrody ufundowane przez WFOŚiGW w Katowicach i Nadleśnictwo Rybnik.